Defensa: está a UE creando un exército europeo?

Aínda que aínda non hai exército da UE e a defensa segue sendo unha prerrogativa nacional exclusiva, a UE recentemente realizou grandes pasos para impulsar a cooperación.

Desde 2016, houbo avances significativos en materia de seguridade e defensa da UE con varias iniciativas concretas a nivel comunitario para impulsar a cooperación e reforzar a capacidade de Europa para defenderse.

A continuación resumimos as últimas novidades:

Altas expectativas para a defensa da UE

Os europeos esperan que a UE garantice a seguridade e a paz. Tres cuartas partes (75%) están a favor dunha política común de defensa e seguridade da UE, segundo a enquisa Eurobarómetro especial sobre seguridade e defensa de 2017, e unha maioría (55%) estivo a favor da creación dun exército da UE. Máis recentemente, o 68% dos europeos dixo que lles gustaría que a UE fixese máis en defensa (enquisa do Eurobarómetro de marzo de 2018).

O apoio máis forte para unha maior participación da UE en seguridade e defensa rexistriuse en Chipre (92%), Rumanía (80%) e España (78%).

Os líderes da UE saben que ningún Estado membro pode abordar as ameazas de seguridade actuais de forma illada. O presidente francés, Emmanuel Macron, apoiou en 2017 a idea dun proxecto militar europeo conxunto. A canciller alemá, Angela Merkel, recoñeceu, pola súa parte, que “deberíamos traballar na visión dalgún día establecer un exército europeo axeitado”, no seu discurso ante o Parlamento Europeo en novembro de 2018. Avanzar cara unha unión de seguridade e defensa foi unha das prioridades da Comisión Europea liderada por Jean-Claude Juncker.

Accións recentes da UE para mellorar a cooperación en defensa

O Tratado de Lisboa prevé unha política común de defensa da UE (artículo 42, apartado 2, del TUE). Porén, o tratado tambén establece claramente a prioridade da política de defensa nacional, incluída a pertenencia á OTAN ou a neutralidade (esta segunda na liña de Irlanda, Chipre, Malta, Austria, Finlandia e Suecia).

Nos últimos anos, a UE comezou a implementar iniciativas ambiciosas para proporcionar máis recursos, estimular a eficiencia, facilitar a cooperación e apoiar o desenvolvemento de capacidades:

• A cooperación estruturada permanente (PESCO) púxose en marcha en decembro de 2017 e, a partir de xuño de 2019, participan 25 Estados membros da UE. Actualmente opera sobre a base de 34 proxectos concretos con compromisos vinculantes que inclúen un Comando Médico Europeo, un Sistema de Vigilancia Marítima, asistencia mutua para os equipos de seguridad cibernética e de resposta rápida, e unha escola conxunta de intelixencia da UE.
• O Fondo Europeo de Defensa (FED) púxose en marcha en xuño de 2017. É a primeira vez que o presuposto da UE se utiliza para cofinanciar a cooperación en defensa e o fondo debe formar parte do próximo presuposto a longo prazo (2021-2027). O fondo do FED complementará as inversións nacionais e proporcionará incentivos tanto prácticos como financieiros para a investigación en colaboración, o desenvolvemento conxunto e a adquisición de equipos e tecnoloxía de defensa.

• Fortalecemento da cooperación da UE coa OTAN en 74 áreas, incluída a ciberseguridade, os ejercicios conxuntos e a loita contra o terrorismo.

• Facer que a financiación das misións e operacións civís e militares sexa máis efectiva. A UE ten actualmente 16 misión deste tipo en tres continentes, cunha amplia gama de mandatos e está desplegando máis de 6.000 efectivos civís e militares.

• Desde xuño de 2017, unha nova estrutura de comando e control (MPCC) para mellorar a xestión de crise da UE.

Gastar máis, gastar mellor, gastar xuntos

No cumio de Gales da OTAN en 2014, os países da UE que son membros da Alianza comprometéronse a gastar o 2% do PIB en defensa para 2024. O Parlamento Europeo pediu aos Estados membros que o cumpran.

As últimas estimacións da OTAN mostran que só seis países (Grecia, Estonia, o Reino Unido, Rumanía, Polonia e Letonia) gastan o 2% do PIB en defensa. Segundo as cifras da Alianza Atlántica, España, cun 0,92% do PIB, é o socio que menos gastou en defensa en 2019 tras Luxemburgo (0,55%). Outros países destinaron en 2019 máis que España a defensa, pero tampouco chegaron ao 2% como Francia (1,84%), Alemaña (1,36%) e Italia (1,22%).

Sen embargo, construír a defensa da UE nn só consiste en gastar máis, senón en gastar de xeito eficiente. Os Estados membros da UE colectivamente son o segundo actor mundial que máis gasta en defensa tras EEUU.

Pero calcúlase que se perden 26.400 millóns de euros cada ano debido á duplicación, o exceso de capacidade e as barreiras para a adquisición. Como resultado, utilízanse por encima de seis veces máis sistemas de defensa en Europa que nos Estados Unidos. Aquí é donde a UE pode proporcionar marcos e incentivos para que os países colaboren.

Se Europa vai a competir en todo o mundo, terá que agrupar e integrar as súas mellores capacidades, xa que se estima que para 2025 China se convertirá no segundo país máis grande en defensa do mundo logo de EEUU.

A posición do Parlamento Europeo

O Parlamento Europeo pediu en repetidas ocasións que se aproveite ao máximo o potencial das disposicións do Tratado de Lisboa para avanzar cara unha unión europea de defensa. Sempre respalda unha maior cooperación, unha maior inversión e unha combinación de recursos para crear sinerxias a nivel da UE ca fin de protexer mellor aos europeos.

Son realistas as grandes expectativas?

Aparte dos desafíos prácticos, a UE precisa reconciliar diferentes tradicións e diferentes culturas estratéxicas. O Parlamento cre que a UE debería desenvolver unha estratexia sobre defensa para afianzar o desenvolvemento da futura política de defensa da UE.